Ως Τρεις Ιεράρχες αναφέρονται οι τρεις επιφανείς άγιοι και θεολόγοι της χριστιανικής θρησκείας, προστάτες των γραμμάτων και των μαθητών, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Βασίλειος ο Μέγας και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός ή Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Αναδείχθηκαν πατέρες της εκκλησίας και άγιοι. Η σοφία και η δράση τους τους έδωσε τον τίτλο των μεγίστων φωστήρων, όπως ψέλνεται και στο τροπάριό τους: «Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος...».
Και οι τρεις έδειξαν προσήλωση στη χριστιανική θρησκεία
κι η ζωή τους ήταν γεμάτη από τους αγώνες τους γι' αυτή. Τα συγγράμματά
τους, αλλά και η προφορική τους διδασκαλία έδωσαν δόξα και αίγλη στη
χριστιανική παιδεία.
Γαλουχημένοι με τα βαθιά νοήματα της θρησκείας και άριστοι γνώστες
της αρχαίας ελληνικής σοφίας, συνδύασαν τις γνώσεις τους αυτές και
πρόσφεραν τις πρώτες βάσεις στη διαμόρφωση της ελληνοχριστιανικής
παιδείας και του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Για τη μεγάλη προσφορά
τους στα γράμματα ανακηρύχτηκαν άγιοι προστάτες των γραμμάτων, των
μαθητών και γενικά της σπουδάζουσας νεολαίας.
Για τη σοφία τους και τη χριστιανική τους ζωή, η ορθόδοξη Εκκλησία
τους ονόμασε αγίους και γιορτάζουν ο καθένας ξεχωριστά. Αλλά επειδή
δημιουργήθηκε μια διαφωνία μεταξύ των χριστιανών για το ποιος από τους
τρεις πρόσφερε τα περισσότερα, αποφασίστηκε και καθιερώθηκε από τα τέλη
του 4ου αιώνα να υπάρχει και για τους τρεις μια κοινή γιορτή στις 30 Ιανουαρίου
κάθε έτους. Κι επειδή είναι και προστάτες των γραμμάτων, καθιερώθηκε
αυτή η γιορτή να είναι και γιορτή των γραμμάτων και της
ελληνοχριστιανικής παιδείας. Η καθιέρωση αυτή έγινε μετά την
απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και από το 1842 η γιορτή καθιερώθηκε ως εκπαιδευτική από τη σύγκλητο του πανεπιστήμιου Αθηνών
